Historia Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Krzczonowie 1924 – 2019
Opracowanie: mgr Anna Kamińska
Wraz z odradzającym się po latach zaborów państwem polskim odradzało się także polskie szkolnictwo, również na terenie naszej gminy. W 1921 roku kierownikiem szkoły w Krzczonowie został były Legionista, uczestnik walk o wyzwolenie Polski w czasie I wojny światowej – Mikołaj Siemion.
Rys. 1. Mikołaj Siemion; zdjęcie z kroniki szkolnej
Już w 1922 roku odbyły się pierwsze zajęcia w nowej polskiej szkole. Szczególnie jednak ważny jest rok 1924, kiedy to podczas uroczystości zakończenia roku szkolnego poświecono sztandar i nadano imię szkole. Akt nadania głosił, że jest to: „Szkoła 7 – klasowa, powszechna imienia Stanisława Staszica w Krzczonowie”. W uroczystościach brali udział nauczyciele, dzieci, społeczność lokalna oraz honorowi goście: inspektor oświaty z Lublina p. Jakubiński, wice-wojewoda p. Bryła i starosta p. Krausse. W skład grona pedagogicznego w tamtych czasach wchodzili oprócz Mikołaja Siemiona – Apolonia Siemionowa, Antoni Mardoń, H. Juprynowski, W. Majko.
Rys. 2. Krzczonów, lata -30 XX wieku; zdjęcie z kroniki szkolnej
W 1925 roku pracę rozpoczęła Józefa Suchtówna, a w 1930 roku Michał Pańkow. Szkoła okresu międzywojennego w Krzczonowie podejmowała liczne działania na rzecz środowiska lokalnego: wystawy zwierząt hodowlanych, wystawy ręcznych robótek kobiecych. W kwietniu corocznie odbywało się święto sadzenia drzewek. Uroczyście obchodzono w szopie strażackiej święta narodowe: 3 Maja, 11 listopada, imieniny Marszałka Piłsudskiego, mszą świętą, a potem akademiami. Za pieniądze uzyskane z wystawiania sztuk teatralnych dla miejscowej ludności organizowano wycieczki dla dzieci m.in. do Lublina, Kazimierza, Krakowa, Gdyni i Warszawy. 12 września 1929 roku zorganizowano wyjazd do Poznania na Powszechną Wystawę Krajową. Ciągle jednak warunki lokalowe szkoły nie spełniały potrzeb.
Rys. 3. Krzczonów, lata -30 XX wieku; zdjęcie z kroniki szkolnej
Pan kierownik Mikołaj Siemion pisał „… Warunki w jakich szkoła pracuje są bardzo ciężkie. Brak współpracy i zrozumienia u ludzi na wsi zupełny”. We wrześniu 1924 roku zakupiono dom drewniany w Tarnawce na pomieszczenia dla szkoły. Już w roku szkolnym 1926/27 szkoła mieściła się w dwóch budynkach własnych oraz w dawnym budynku dworskim. Było to 5 oddzielnych sal. Aby zwrócić uwagę ludności gminy na ciężkie warunki pracy szkoły, organizowano „Dzień Szkoły” oraz imprezę pod hasłem „Szkoła rodzicom”. 27 stycznia 1927 roku zawiązano gminne Koło Szerzenia Oświaty Wśród Dorosłych. Pierwszy odczyt dla społeczeństwa w ramach działalności koła wygłosił Antoni Mardoń. Prelekcja pt. „Krajoznawstwo” była ilustrowana przeźroczami latarni projekcyjnej do wyświetlania obrazów.
Rys. 4. Krzczonów, lata -30 XX wieku; zdjęcie z kroniki szkolnej
W miarę obejmowania obowiązkiem szkolnym większej liczby dzieci, w 1928 roku podjęto decyzję o budowie szkół na terenie gminy. Zebranie gminne uchwaliło podatek po 50 groszy z morgi od właścicieli ziemi. Przy pomocy wójta Stanisława Wrony organizowano spotkania ze społeczeństwem, referaty, odczyty traktujące o potrzebie budowy szkół. Akcje te wymagały od prowadzących je wielu starań, gdyż nie spotkały się z aprobatą społeczności, niezbyt świadomej konieczności upowszechniania oświaty na wsi.
Rys. 5. Krzczonów, lata -30 XX wieku; zdjęcie z kroniki szkolnej
Rok szkolny 1930/31 przynosi zawiązanie się Gminnego Komitetu Budowy Szkół na terenie gminy, składającego się z dozoru szkolnego i przedstawicieli wsi z wyboru. Działania te nie przyniosły jednak oczekiwanych skutków, ponieważ komitet gminny rozbił się na komitety wiejskie a „gminniacy” chcieli budowy 3 szkół jednocześnie w Krzczonowie, Kosarzewie i Żukowie. W 1931 roku szkoła uzyskała nową salę lekcyjną, Ignacy Pętala ofiarował szkole swój domek.
Rys. 6. Krzczonów, lata -30 XX wieku; zdjęcie z kroniki szkolnej
Rok 1932/33 przyniósł wiele zmian w zakresie organizacji szkolnictwa w Polsce. Decyzją ministra oświaty Janusza Jędrzejewicza szkoły powszechne uzyskały system 3-szczeblowy przy 7-letnim nauczaniu. Usunięto język obcy, a uzyskane w ten sposób godziny przydzielono na nauczanie języka polskiego i geografii. Duży nacisk położono na wychowanie państwowe. Po zamknięciu jednego etatu w skład grona pedagogicznego wchodzili: kierownik Mikołaj Siemion, Michał Pańkow, Józefa Suchtówa, Antoni Mardoń, pani Mardoniowa oraz ksiądz prefekt Stanisław Orzeł.
Rys. 7. Krzczonów, lata -30 XX wieku; zdjęcie z kroniki szkolnej
W listopadzie 1932 roku został otwarty Uniwersytet Ludowy. Wykłady z zakresu: nauki o Polsce i wychowania państwowego prowadził Mikołaj Siemion, rachunkowości praktycznej oraz rachunków Michał Pańkow. Na oba kursy zgłosiło się 46 słuchaczy. W 1935 roku przybył do szkoły nauczyciel Józef Bara, a w 1937 roku Roman Zawadzki.
Rys. 8. Krzczonów, lata -30 XX wieku; zdjęcie z kroniki szkolnej
1 września 1937 roku odbyło się poświęcenie fundamentów pod budowę nowej, 7-klasowej szkoły w Krzczonowie przez księdza proboszcza Jana Bednarka. Odczytano akt budowy szkoły, a po włożeniu go w butelkę zamurowano w rogu budynku szkolnego, z lewej strony od frontu. Na tę uroczystość przybyli starosta J. Dańkowski, zastępca inspektora szkolnego z Lublina p. Starosolski, zarząd gminy, miejscowa ludność i dzieci szkolne. W lecie 1938 roku rozpoczęto budowę parteru gmachu szkolnego w Krzczonowie, przerwaną wybuchem II wojny światowej.
Rys. 9. Krzczonów, lata -30 XX wieku; zdjęcie z kroniki szkolnej
Wydarzenia września 1939 roku i lata okupacji w znacznym stopniu wpłynęły na dezorganizację pracy szkoły. Rok szkolny 1939/40 miał rozpocząć się, zgodnie z zarządzeniem inspektora szkolnego 11 września, ale ze względu na sytuację wojenną było to niemożliwe. W budynkach szkolnych w Krzczonowie kwaterowały liczne rzesze uchodźców, oddziałów wojska polskiego, potem wojska niemieckiego, a z początkiem października wojska rosyjskie. W czasie tych kwaterunków zaginęły niektóre akta szkolne oraz został zniszczony częściowo inwentarz szkolny. Naukę rozpoczęto dopiero 9 października, ale lekcje nie były objęte stałym rozkładem zajęć. Często je przerywano, szczególnie w okresie zimy z powodu silnych mrozów, braku opału, obuwia i odzieży dla dzieci. Z dniem 1 stycznia 1940 roku zmniejszono liczbę etatów nauczycielskich w tutejszym powiecie o 45%. Wszystkie zamężne nauczycielki zostały pozbawione pracy. W Krzczonowie zwolniono Melanię Zawadzką, która jednak uczyła bezpłatnie do końca roku szkolnego. Z początkiem 1940 roku zostały usunięte ze szkół wszystkie podręczniki do nauki języka polskiego, geografii i historii oraz godła polskie i portrety mężów stanu.
Rys. 10. Krzczonów, lata -30 XX wieku; zdjęcie z kroniki szkolnej
W marcu 1940 roku aresztowany został kierownik szkoły Mikołaj Siemion za prowadzenie działalności konspiracyjnej, a tymczasowym kierownikiem, do 1 sierpnia 1940 roku, został Roman Zawadzki. W listopadzie 1940 roku ponownie Niemcy aresztowali pana kierownika, a jego obowiązki od 1 grudnia przejął nauczyciel Michał Pańkow. Także w tym roku pracę w szkole rozpoczął Józef Skwarzyński. Z dniem 25 marca 1941 roku sale szkolne zostały zajęte na kwatery wojskowe. Na potrzeby szkoły pozostawiono dwie sale we dworze, gdzie odbywała się nauka wszystkich oddziałów na 3 zmiany. Taki stan trwał do końca roku szkolnego, a w czerwcu naukę w ogóle przerwano z powodu braku pomieszczeń. W czerwcu 1941 roku aresztowani zostali nauczyciele: Roman Zawadzki, Józef Bara i Antoni Mardoń. Wszyscy zginęli rozstrzelani przez Niemców, co upamiętnia tablica na dolnym korytarzu naszej szkoły, wmurowana staraniem emerytowanej nauczycielki pani Leokadii Ruchlickiej w 1988 roku.
Rys. 11. Krzczonów, lata -30 XX wieku; zdjęcie z kroniki szkolnej
W myśl zarządzeń władz szkolnych, w Krzczonowie od 1 września 1941 roku, w budynku dawnego dworu rozpoczęła działalność Zawodowa Szkoła Rolnicza, chroniąca w ten sposób młodych ludzi przed wywozem na roboty do Niemiec. Około 50 uczniów pobierało nauki u miejscowego grona pedagogicznego. 1 lipca 1942 roku został przeniesiony do Rejowca Michał Pańkow, a kierownikiem szkoły został Józef Skwarzyński. Doszli także Józef Szacoń i Maria Gamoniowa.
Na początku roku szkolnego 1943/44 niemieckie oddziały zajęły na kwatery trzy lokale szkoły w Krzczonowie, pozostawiając na potrzeby szkoły tylko jedną izbę w „starej szkole”. W związku z tym nauka odbywała się najpierw grupami oddziałów na cztery zmiany, a w zimie na zasadzie kolejnego uczęszczania przez grupy oddziałów w określone dni tygodnia. Po feriach świątecznych władze zarządziły przerwę w nauce do 28 lutego 1943 roku. Uczniowie kończący szkołę powszechną rozpoczynali naukę w Zawodowej Szkole Rolniczej, która posiadała już swój własny personel nauczycielski i przy poparciu komisarycznego wójta gminy Władysława Hofmana prowadziła własne gospodarstwo rolne i ogrodnicze.
W 1943 roku wójt nosił się z zamiarem wznowienia prac budowlanych przy zagrożonym ruiną zrębie gmachu szkolnego w Krzczonowie. Poczynił pewne przygotowania w tym kierunku, jednak kosztowne remonty szkół w Kosarzewie, Żukowie i Walentynowie pochłonęły dużo funduszy i z planami budowy musiano zaczekać. 11 października 1944 roku kierownik szkoły Józef Skwarzyński został internowany i wywieziony do ZSRR. Zastępstwo objął czasowo Józefa Suchtówna, a z dniem 1 grudnia 1944 roku obowiązki kierownika powierzono Janowi Malcowi. 18 listopada 1947 roku powrócił Józef Skwarzyński, ale pracował w szkole jako nauczyciel.
W 1944 roku zaczęło funkcjonować w Krzczonowie Gimnazjum im. Stefana Batorego oparte na podstawach dawnej okupacyjnej szkoły rolniczej. Na bazie gimnazjum powstało Liceum Ogólnokształcące, które 30 czerwca 1950 roku przeniesiono do Wysokiego Dekretem Kuratorium Okręgu Szkolnego w Lublinie ze względu na brak odpowiedniego budynku. Objęcie kierownictwa szkoły przez Jana Malca przypadło na bardzo trudny okres w historii szkoły w Krzczonowie.
Po zakończeniu II wojny światowej znów zajęto się sprawą budynku szkolnego. Pan kierownik od momentu objęcia pracy w Krzczonowie, aż do chwili odejścia na emeryturę w 1969 roku podejmował działania mające na celu ukończenie budynku szkoły. W okresie od 1946 do 1948 roku przy wielkim zaangażowaniu miejscowej ludności ukończył budowę gmachu szkolnego i zaopatrzył go w pomoce naukowe i wyposażenie. Szkoła dużo zawdzięcza także komisarycznemu wójtowi Władysławowi Hofmanowi, szczególnie w sprawie gromadzenia materiałów budowlanych. W 1947 roku oddany do użytku był już parter, a w 1949 roku dobudowano piętro i prace zakończono. Zasługą wieloletniego kierownika było także rozpoczęcie budowy Domu Nauczyciela.
Kolejny kierownik szkoły Jan Wac oddał do użytku Dom Nauczyciela i organizował przydział mieszkań dla młodych nauczycieli. Rozpoczął także prace związane z instalacją w szkole centralnego ogrzewania i kanalizację budynku. W styczniu 1973 roku zarząd szkołą obejmuje Czesław Bujak, którego zasługą są remonty szkół filialnych oraz zaopatrzenie szkoły w Krzczonowie w duże ilości pomocy dydaktycznych. Stare ławki wymieniono na nowe stoliki i krzesła. Dobudowano kotłownię, rozpoczęły się także przygotowania do budowy świetlicy i stołówki szkolnej. Zaczęło się również dowożenie dzieci do szkoły. Z braku autobusu wykorzystywano do tego ciągnik z krytą przyczepą.
W 1979 roku dyrektorem szkoły w Krzczonowie został Janusz Baran, bardzo ważna osoba w historii szkoły. Obecny kształt w dużej mierze szkoła zawdzięcza panu dyrektorowi oraz władzom gminy. W 1985 roku dobudowano zachodnie skrzydło szkoły z dwoma klasami na piętrze oraz szatnią na parterze. Polepszyło to warunki pracy w szkole. Ukończona została modernizacja świetlicy i stołówki szkolnej. Ze względu na likwidację szkół filialnych w gminie dzieci zaczęto dowozić do szkoły najpierw jednym, a potem dwoma autobusami. Dość poważnym utrudnieniem pracy w szkole był brak sali gimnastycznej. Sytuacja zmieniła się w 1993 roku. Dzięki zaangażowaniu pana Wójta Gminy Krzczonów Mieczysława Grzeszczyka i pana dyrektora powołano Społeczny Komitet Budowy sali gimnastycznej w Krzczonowie. 24 czerwca 1994 roku podczas uroczystej mszy ksiądz kanonik Marian Bielak poświecił plac budowy. Prace rozpoczęto 10 września 1994 roku poprzedzając je wmurowaniem kamienia węgielnego. Salę gimnastyczną oddano do użytku 25 listopada 1996 roku. Szkoła zyskała dodatkowo w części łączącej salę z tzw. „starą szkołą” – 6 klas lekcyjnych, szatnię, sanitariaty, salę korekcyjną i minisiłownię.
W związku z reformą oświaty od 1999 roku w budynku szkoły podstawowej w Krzczonowie funkcjonowało gimnazjum, którego dyrektorami byli: Pan Marian Podsiadły i Pan Paweł Pruś. W 2000 roku dyrektorem nowej 6-klasowej szkoły podstawowej została pani Ewa Flis. Rozpoczęły się systematyczne remonty sal lekcyjnych, otwarto także nową świetlicę szkolną w miejscu dawnych szatni oraz odnowiono szkolną stołówkę. Jednym z najważniejszych wydarzeń tamtego okresu było nadanie imienia gimnazjum, które od 2010 r. przyjęło nazwę Gimnazjum im. Mikołaja Siemiona w Krzczonowie, jako upamiętnienie pierwszego kierownika naszej szkoły.
Kolejnym dyrektorem szkoły podstawowej została Pani Danuta Poniewozik – wieloletnia nauczycielka naszej szkoły. W 2016 r. dyrektorem Gimnazjum w Krzczonowie została Pani Joanna Mazur,a dyrektorem Szkoły Podstawowej – Pani Jolanta Mysłowska. W 2018 r. w związku z reformą oświaty i wygaszeniem gimnazjum, do Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Krzczonowie włączono gimnazjum.
W szkole jest 19 oddziałów (klas), do których uczęszcza 346 uczniów. Przy szkole mieści się Oddział Przedszkolny (5 grup przedszkolnych). W szkole działa wiele kół zainteresowań, świetlica, dzieci są też dowożone na basen. Powstała nowoczesna pracownia komputerowa, z nowymi laptopami i dostępem do Internetu. Jako szkoła możemy się pochwalić wieloma osiągnięciami w konkursach międzyszkolnych.
Co roku – 9 maja cała społeczność szkoły obchodzi uroczyście „Święto Szkoły”. W ten oto sposób koło historii zamyka swój krąg.
